Dywidenda w spółce z o.o.

Jednym z najważniejszych motywów założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez wspólników, czy też dołączenie osoby do grupy wspólników już istniejącej spółki z o.o. jest czerpanie zysku z działalności takiego przedsięwzięcia. Nie zawsze jednak zgromadzenie wspólników decyduje się na bezpośrednie wykorzystanie zysków wypracowanych przez spółkę i wypłacenie ich wedle ustalonych parametrów w formie dywidendy. Osobna klauzula w umowie spółki z o.o. może decydować o zatrzymaniu części zysków w spółce i przeznaczenia ich np. na inwestycje, mogące pomóc w jej rozbudowie, czy też rozszerzeniu jej działalności. Podobny skutek może mieć uchwała podjęta w czasie zgromadzenia wspólników. Środki finansowe, którymi dysponuje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, mogą także być wypłacane wspólnikom na podstawie różnych tytułów prawnych, na przykład na podstawie umowy o pracę, czy umowy dystrybucyjnej. Jednakże najprostszym, przewidzianym przez przepisy prawa, w tym przypadku konkretnie przez Kodeks spółek handlowych sposobem na podział zysków pomiędzy wspólników spółki z o.o. jest właśnie dywidenda, której przyjrzymy się w poniższym artykule nieco bliżej.

Komu przysługuje prawo do otrzymania dywidendy?

Według § 1 artykułu 191 Kodeksu spółek handlowych:
Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, z uwzględnieniem przepisu art. 195 zaliczka na poczet dywidendy i jej wysokość § 1.
Oznacza to ni mniej, ni więcej, że każdy wspólnik w spółce z o.o. ma niezaprzeczalne prawo do udziału w zyskach przez nią wypracowanych. Żeby w ogóle jednak doszło do sytuacji, w której wspólnik będzie miał prawo do jakichkolwiek roszczeń w tej kwestii, muszą zostać spełnione odpowiednie warunki:

Po pierwsze musi się zakończyć rok obrotowy, przy czym Kodeks Spółek Handlowych mówi także o pojęciu zaliczki na poczet dywidendy, która może być wypłacona na rzecz wspólników jeszcze przed zakończeniem roku obrotowego. Żeby można było brać pod uwagę wypłatę zaliczki na poczet dywidendy, firma musi w ogóle dysponować środkami finansowymi, umowa spółki musi dopuszczać taką możliwość, zarząd spółki z o.o. zaś musi podjąć stosowną uchwałę. By wypłacić zaliczkę na poczet dywidendy, zatwierdzone sprawozdanie finansowe spółki za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk (§ 1. art. 195).

W związku z tym, że pojęcie zysku w ogromnym stopniu decyduje finalnie o wysokości zarówno zaliczki na poczet dywidendy, jak i samej dywidendy, wypadałoby w tym kontekście przyjrzeć się mu bliżej. Statut spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może z góry ustalać sposób dystrybucji jej pozytywnego bilansu finansowego. Zgodnie z artykułem 191 Kodeksu spółek handlowych, jeżeli jest to w umowie spółki określone, to zgromadzenie wspólników może zadecydować o przeznaczeniu zysku spółki z o.o. na:
– kapitał zapasowy
– kapitał rezerwowy
– inwestycje, zarówno w samą spółkę z o.o., jak i w inne podmioty
– inne cele określone uchwałą zgromadzenia wspólników, w tym na przykład premie dla pracowników, bądź też działalność charytatywna, w którą chce się zaangażować spółka z o.o..

Po drugie, co oczywiste, by można było mówić o dywidendzie, spółka z o.o. musi przedstawić sprawozdanie finansowe, wykazujące zysk. Warto przy tym zaznaczyć, o czym wspominaliśmy w artykule Rada nadzorcza w spółce z o.o., że w przypadku ograniczenia kompetencji wspólników, zarząd spółki wskazuje proponowany sposób pokrycia straty i podziału zysków, który w przypadku istnienia także rady nadzorczej, czy komisji rewizyjnej jest przez nią opiniowany.

Po trzecie, by mogło dojść do wypłaty dywidendy wspólnikowi, wymagane jest, by doszło do zwyczajnego zgromadzenia wspólników, w wyniku którego zatwierdzona została uchwała o pokryciu strat i podziale zysków. Finalnie bowiem zgromadzenie wspólników na posiedzeniu decyduje o ostatecznym kształcie decyzji w kwestii dystrybucji zysku w spółce z o.o. W świetle prawa zysk może być zupełnie legalnie zatrzymany w spółce do momentu podjęcia wspomnianej wyżej uchwały. Uchwała ta może też zawierać zapis, w którym wspólnicy decydują się na przeznaczenie części, bądź całości zysków spółki z o.o. na powiększenie jej kapitału rezerwowego, czy zapasowego. Klauzula dotycząca tej kwestii może też znajdować się odgórnie w umowie spółki (§ 2. art. 191).

Z artykułu 348 Kodeksu spółek handlowych możemy dowiedzieć się, że uprawnionymi do otrzymania dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy spółki, którym udziały przysługiwały w dniu, kiedy zgromadzenie wspólników powzięło uchwałę o podziale zysku. Jeżeli jednak w statucie spółki istnieje regulacja, która upoważnia zgromadzenie wspólników do wyznaczenia „dnia dywidendy” (§ 2. art. 348) to ów dzień decyduje o liście udziałowców uprawnionych do uzyskania dywidendy za dany rok obrotowy. Dzień dywidendy wyznacza się maksymalnie do dwóch miesięcy od momentu powzięcia uchwały o podziale zysku.

W jaki sposób wylicza się kwotę dywidendy?

Jak może wynikać z powyższych informacji, kwota przeznaczona do podziału między wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może przekroczyć zysku za ostatni rok obrotowy, jak wskazuje artykuł 192 Kodeksu spółek handlowych, przy czym:
Do równowartości zysku dodaje się zyski z ubiegłych lat działalności spółki, które nie zostały podzielone, nie dalej jednak niż 5 lat obrotowych. Zysk spółki w tym kontekście może także być powiększony o kwoty przeniesione z utworzonych we wcześniejszych latach działalności firmy kapitałów zapasowego i rezerwowego.
Kwota przeznaczona do podziału pomniejszona jest o niepokryte straty spółki i udziały własne. Jeżeli w statucie spółki widnieje klauzula regulująca część zysku za ostatni rok obrotowy, która automatycznie przeznaczana jest na kapitały zapasowe, czy też rezerwowe, to jej kwota również odejmowana jest od środków finansowych przeznaczonych do podziału.

W jaki sposób obdziela się wspólników dywidendą?

Artykuł 174 Kodeksu spółek handlowych rozpoczyna się stwierdzeniem, że jeśli umowa spółki z o.o. nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki. Dalsze paragrafy jednak rozszerzają zakres uprawnień, jakie mogą przysługiwać danemu wspólnikowi, określonych w statucie spółki. W tym momencie pojawia się definicja uprzywilejowania, która może mieć znaczenie w momencie, gdy dochodzi do określenia przysługującej wspólnikowi dywidendy.
Z zasady i podług § 3. art. 191, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów. Jednakże udziały znajdujące się w rękach poszczególnych wspólników mogą nosić miano uprzywilejowanych, a co za tym idzie, mogą oni dysponować przywilejami dywidendowymi. W takim przypadku, mimo mniejszej ilości udziałów dany wspólnik ma prawo rościć sobie prawo do wyższej kwoty dywidendy z ich tytułu, niż odbywa się to standardowo. Odpowiednie regulacje w umowie spółki z o.o., bądź też wynikające z uchwały zgromadzenia wspólników mogą także decydować o przywileju pierwszeństwa zaspokojenia, który to może upoważnić udziałowca z przywilejem dywidendowym do szybszego otrzymania swojej części zysków, niż pozostali.

Artykuł 196 Kodeksu spółek handlowych reguluje jednak maksymalną wartość dywidendy, do jakiej uprawniony jest wspólnik dysponujący udziałem uprzywilejowanym. W takim przypadku kwota dywidendy nie może być wyższa bardziej niż o połowę od standardowej, przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym.

Kiedy wypłaca się dywidendę?

Jak już wspomnieliśmy, by doszło do wypłaty dywidendy, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością musi zatwierdzić wynik sprawozdania finansowego, przy ewentualnym udziale zarządu i rady nadzorczej, bądź komisji rewizyjnej. Zwyczajne zgromadzenie wspólników w tej sprawie musi odbyć się maksymalnie 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego (§ 1. art. 231). Gdy zostały już pokryte straty i podzielone zyski, wyznacza się dzień wypłaty dywidendy. Z zasady jest on określany w taki sposób, by spółka z o.o. miała czas na przygotowanie się do wypłaty, co w dużym stopniu ułatwia wspomniany wcześniej artykuł 348 Kodeksu spółek handlowych, mówiący o dniu dywidendy, który to nie może być wyznaczony później, niż 2 miesiące od podjęcia uchwały o podziale zysków. O dniu wypłaty dywidendy decydują wspólnicy w uchwale. Wpływ na kształt projektu ustawy w tej kwestii może mieć zarząd spółki z o.o.. Zarząd może także wskazać dzień wypłaty dywidendy, jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników nie wystosowała dotyczącej go regulacji.

Dywidenda nienależna

Jeżeli okaże się, że wbrew postanowieniom statutu spółki z o.o., bądź też wbrew prawu danemu wspólnikowi została wypłacona nienależna mu, bądź też niewłaściwie naliczona kwota dywidendy, według artykułu 198, osoba, która otrzymała taką wypłatę, zobowiązana jest do jej zwrotu spółce. Osoby zasiadające w poszczególnych organach spółki, a które ponoszą odpowiedzialność za wypłatę nienależnej dywidendy, odpowiadają za jej zwrot na równi z odbiorcą. W takich sytuacjach dodatkowej wartości nabiera fakt bycia wspólnikiem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Dzieje się tak z racji tego, że jeśli nie można uzyskać zwrotu nienależnej dywidendy od danego wspólnika, to stanowi to w świetle prawa ubytek w majątku spółki. Za tak powstałą stratę odpowiada reszta wspólników, każdy z nich odpowiednio do swoich udziałów. Paragraf 3 tego artykułu w jednoznaczny sposób stwierdza, że we wszystkich określonych powyżej sytuacjach żaden ze zobowiązanych nie może być zwolniony od odpowiedzialności.

Roszczenia dywidendowe i metody postępowania w kwestiach spornych.

Z poprzednich akapitów mogliśmy dowiedzieć się sporo na temat swobody zgromadzenia wspólników do decydowania o podziale zysków wypracowanych przez spółkę.
Z racji tego, że otwierająca ten artykuł regulacja w Kodeksie spółek handlowych uprawniają każdego wspólnika do udziału w zysku spółki, nie istnieje możliwość zamieszczenia w umowie spółki z o.o. zniesienia obowiązku podejmowania w tym zakresie uchwał przez zgromadzenie wspólników. Nawet gdy w czasie zwyczajnego zebrania wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za poprzedni rok, czy też zebrania zarządu w tej materii nie zostanie uchwalony dzień wypłaty dywidendy, nie oznacza to, że udziałowcy nie mają możliwości rościć sobie praw do swojego udziału w zyskach.

Niedopuszczalne jest także umieszczenie w umowie spółki zapisu, który w jakikolwiek sposób wyklucza dystrybucję zysków w ramach spółki z o.o., jeśli zgromadzenie wspólników nie podjęło uchwały o niej mówiącej.

Pamiętajmy także, że jak wiemy z poprzednich artykułów o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, każdy wspólnik ma prawo dochodzić swoich praw i podać w wątpliwość ważność podjętych przez zarówno zgromadzenie wspólników, jak i zarząd, czy radę nadzorczą uchwał, w tym także tych, mówiących o podziale zysków. Kwestie sporne w tych sprawach mogą zostać zażegnane wewnątrz spółki, przez kontrolujące ją organy, bądź też w przypadku niezgodności z przepisami prawa na drodze sądowej.

Może bowiem dojść do sytuacji, w której z braku porozumienia na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników nie zostanie podjęta uchwała o wypłaceniu zysku w formie dywidendy, wówczas niestety wspólnik, w szczególności mniejszościowy, któremu zależy na wypłacie, zostanie jej pozbawiony. Do podobnego skutku dojdzie w przypadku, gdy większość wspólników zadecyduje o pozostawieniu zysku w spółce.

Radcy prawni i eksperci w dziedzinie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością zaznaczają jednak, że nieustające zatrzymywanie zysku w spółce z punktu widzenia prawa może zostać uznane za niedopuszczalne. Jeżeli zysk, który wypracowuje spółka, jest w niej zatrzymywany, bądź przeznaczany na cele, które nie wpływają z obiektywnego punktu widzenia na jej dalszy rozwój, wspólnicy mogą przed sądem domagać się podważenia uchwał, decydujących o takim podziale zysków. Sąd może w takiej sytuacji zdecydować o nieważności danej uchwały, co nie oznacza, że na przykład poszkodowany w ten sposób wspólnik automatycznie uzyska należną mu dywidendę. W takiej sytuacji wspólnik może po raz kolejny dochodzić swych racji przed sądem i wystąpić o odszkodowanie od spółki z o.o..
Być może zastanawiasz się nad zarejestrowaniem firmy w Czechach. W następnym tekście na naszym blogu firmowym przedstawiamy bliżej zalety czeskiego odpowiednika spółki z o.o. – spółkę s.r.o.